Loneitu Hriat Tur Puanchhuahna
Botanical name:Brassica juncea Coss
Brassica campestis var Toria
English : Indian Mustard / Rape
Hindi : Rai / Toria
Tel antam hi kan sawi ngun aiin kan la hmelhriat tak tak thei lova. A chhan chu thlasik laia chin chi (rabi crop) a ni a, chutianga thlasika thlai chin theihna, tel antam ang ho chu leilet emaw phaizawlah anih deuh vang a ni ang. Kolasib leh Mamit District chhunga kan leilet hmun, vai enkawlah te hian tel antam chu an ching ve a, phairam hmundang te ang chuan an la ching uar ve lo hle.
Tel antam hi Rape and Mustard kan ti ber mai a, hengah pawh hian chi hrang hrang a la awm. Hriat hran theihna tura sawifiah dan pawh a awm bawk, mahse, chu lam chu umzui thui lo mai ila. Kum kalta kum 6 chhunga Mizorama tel antam kan chin leh thar dante chu tiang hian tarlang ila.
Table 21 :
SIK LEH SA :
India ramah hian tel antam hi thlasik laiin an ching ber a, khawvawt deuh 18℃ — 25℃ hnawng vak lo, a par lai phei chuan ruah tla hauh lo se duhthusam a ni. Ruahsur, khawhnawng leh chhum zing/khawdur vangin aphids a tama thlaiin a chhiat phah vek thei. Ruah vantla ringa chinna hmunah a par hmaa tumhnih vel ruahsur vangin a thar hlawk phah thei hle. Khawvawt lutuk leh vurtla erawh chu a hlauhawm.
LEILUNG :
Leithawl (light soil) kan tih tiauvut emaw lei bek/nghet lo lam chi hoah hian a tha duh a. Tuitling emaw tui chim te hi a ngeih lo hle. Thlasik laia chin a ni bawk a, ruahtui tam emaw tuichim sawi thu cheng chiah lo mahse, thlasik lai ruahsur tam deuh pawh awmve thei tho a ni a, Chutiang chu pumpelh tum hrim hrim a tha. Tin, lei thawl lutukah leh lei ro lutuk, hnawng awm lo (moisture stress) a awm thei a, thlaiin a chhiat phahthei hle. Tel antam chinna tur chu uluk taka buatsaih a ngai a, vawi 3-4 vel leh nawn a, hrut dip leh tih rual that a ngai a. A theih hram chuan Kharif thlai seng zawh veleh September - October thla velah thuk taka ruta lei leh phawt a tha a, thlai leh hnim bul pawh paihfai vek tur a ni. Lei a rova tui pek tur a awm chuan lei leh hma in tui vawikhat lo pe hmasa ila, lei leh that leh tih dip a nuam duh. Thlai chi tuia chiah hmasaka chin hi a tiah that phah thin.
THLAI CHIN HUN :
October thla laihawl leh November thla hi tel antam chin hun a ni a. A hun dik taka chin hi a pawimawh hle, chin hma deuh chuan antam tichhetu aphids a pumpelh theih. Chin hun Iai boruak hi 26℃ — 30℃ vel nise a tha. Zoram boruak hi hetih hun lai vel hian hei ai hian a vawt tawh ngei anga, a pawi chuang lo.
Nipui laia kan ching duh anih chuan March - April thla vel hi a chin hun a ni.
THLAI CHI MAMAWH ZAT :
Hectare khat hmun atan kg 10 vel a tawk. Thlai dang nena chin kar thlak tur a nih chuan kg 5-6 vel hectare khat hmunah a tawk ang.
THLAI CHIN DAN :
Tel antam chi hi theh (broadcast) emaw lei lehna a hrut khuar (furrow) ah a tlara chin hi tihdan a ni a. Furrow hi thuk lo te a siam tur a ni. A chi thlak zawhah nasa vak lova a lei hi hrut rual tur a ni. A tlara chin dawn chuan a tlar inkar hi ft 1 - 1 1⁄2 nise, a tlara a bi inkar hi inch 4-6 vel nise a tha. Tel antam hi thlasik thlai dang wheat leh a dangte nen inkar thlakin a chin theih (intercropping).
Source : Lalthanzuala
MSc.(Ag) ,Agro, PG Dip.Agmark
Thlai chin dan
Department of Agriculture (Crop Husbandry)
Mizoram
Page No : 94 - 98
First Edition-2011
LEITHA PEK
Tel antam pawh hi thlai dang ang thovin leitha kan pe meuh awm love. Leithaa chawm chuan a tharin a hlawk phah hle a ni. Ran zun-ek leitha leh hnimhnah tawih leitha hectare khat a zauvah qtl 20-30 emaw theih ang tawk a tam pe thei thin ila a tha. Fertilizerah chuan a hnuaia tarlan ang hi pe ila, thlai thar a lo hlawk zawk em em ang.
Table 22 :
Phaizawl ruah vantla rinna ah | ||||
Phaizawl tuilak a chawmna ah | ||||
Tlangram ruah vantla rinna ah | ||||
Urea, SSP leh MOP te hi leileh zawh dawn lamah leia leh pawlh vek tur a ni. SSP aia DAP kan hman pawhin a pek dan a dang chuang lo. Chutiang a nih loh pawhin SSP leh MOP (P & K) zawng zawng leh Urea zatve lei leh zawh rualin leia leh pawlh nise, Urea (N) zatve dang chu thlai chi thlak hnu ni 30-40 ah pek leh tur.
CHINAI THI PEK :
Chinai thi (Calcium carbonate) qtl 5 antam hmun hectare khata zauvah thlai chin hma ni 15 vela lo pek lawk nise, leiah leh pawlh vek bawk tur a ni.
TUI PEK:
Lei hnawn leh hnawn loh a zira tui pek tur a ni a. Khua a rova, tui pek ngaia kan hriat chuan a par lai emaw kawm a inseam tan laiin tui vawikhat pek tur.
THLAI CHI DAMDAWIA BUAL :
Kan thlai chi neihte chu damdawia bualsa a nih loh chuan Apron 35 WS (Metalaxyl) hmanga bual tur a ni a, thlai chi kg 1 atan 6 gm a tawk. Hei hi Downey mildew leh white rust natna veng tura hman a ni.
HLO THLAWH :
A tlangpui thuin hlo an thlo meuh lova, a tul chuan tumkhat thlai chin atanga ni 20 velah hlo thlawh tur a ni. Lo hnim dan leh a tul dan a zir a ni.
THLAI DANG NENA CHIN :
Tel antam hi dailuah sen (lentil) leh mung te nen an chin pawlh thin a, mahse, tlar mumal taka chin tur a ni. Ruahman dan chu loneitu thu nise, antam chu a theh a theh a nih chuan metre 1 dan velah dal (lentil emaw mung) a tlara chin chin nise a indip loving. Antam hi a tlara chin pawh nise chutiang chu a pawi loving.
THLAI VENHIM :
1) Rannung – Aphids leh Saw fly te hi tel antam tichhetu rannung te an ni. A hnuai a mi ang hi hmang ila thlai kan veng thei ang.
Table 23 :
2) Natna : a) Alternaria blight laka thlai ven nan emaw natna tihdam nan a hnuai a mi ang hian damdawia kah tur.
b) Wet rot emaw white blight : Hetiang natna veite chu a natna kai lai tel ngei a thliah a hal ral tur. A hnuaia tarlan ang hian damdawi pawh hman tho tur.
THLAI SENG :
Antam chi kawm zaa 75-80 (%) vel a lo enin seng a hun. Antam kung pawt phawi emaw favah leh chem. Hmanga a kung sah chhuma khawm hi tih dan a ni. Phoro hnuah hruihah emaw silpauline chungah hmawlj hmanga vuak emaw ran chiltir emaw a nih loh pawhin tractor leh powertiller te pawh a chil tir theih vek. A kawr leh a chi thliar turin zahfai emaw thli chhem tir tur a ni a, thli na tak erawh chu antam chi a sin em avangin chhem tir tur a ni lo.